Δεν είναι ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος. Δεν
είναι καν μια σημαντική ψύχρανση των σχέσεων. Είναι μια ολοκληρωτική σύγκρουση.
Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν πολλοί αναλυτές για τις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας.
Οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας έχουν επιδεινωθεί
ραγδαία, μέσα σε ένα καταιγισμό κατηγοριών και διαφωνιών που κυμαίνονται από
ανταγωνιστικές στρατιωτικές επιχειρήσεις των χωρών στη Συρία, ως τις διαφορές
για την ανεξαρτησία της Ανατολικής Ευρώπης και την κλιμάκωση των παραβιάσεων
στον κυβερνοχώρο. "Αυτή είναι μια σύγκρουση, δεν θα πρέπει να υπάρχει
καμία αμφιβολία", σχολιάζει ο Matthew Rojansky, διευθυντής του Ινστιτούτου
Kennan στο Wilson Center, σχετικά με την αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ρωσίας.
Την Τρίτη, ο εκπρόσωπος του Λευκού
Οίκου Josh Earnest δήλωσε ότι οι ΗΠΑ εξετάζουν ένα "φάσμα ανάλογων"
απαντήσεων στο υποτιθέμενο ρωσικό hacking στα πολιτικά κόμματα των ΗΠΑ. Η
Ουάσιγκτον κατηγόρησε δημοσίως το Κρεμλίνο για τις κυβερνοεπιθέσεις στα
εκλογικά συστήματα και την ίδια τη δημοκρατία την περασμένη Παρασκευή. Αυτό
ήρθε μετά από την κατάρρευση των συνομιλιών για την κατάπαυση του πυρός στη
Συρία, ενώ οι Αμερικανοί αξιωματούχοι πρότειναν η Ρωσία να διερευνηθεί για
εγκλήματα πολέμου στο πολιορκημένο Χαλέπι.
Η Μόσχα έχει αρνηθεί επανειλημμένα την
ανάμιξη στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ. Σε συνέντευξή του αυτή την εβδομάδα
στο CNN, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε ότι ήταν μια αβάσιμη
κατηγορία. "Είναι κολακευτικό, φυσικά, να έχουμε αυτό το είδος της
προσοχής - για μια περιφερειακή δύναμη, όπως μας είχε αποκαλέσει ο Πρόεδρος
Ομπάμα πριν από λίγο καιρό... Δεν έχουμε δει ούτε ένα γεγονός, ούτε μία
απόδειξη" δήλωσε ο Λαβρόφ.
Η προεδρική υποψήφια των Δημοκρατικών
Χίλαρι Κλίντον χαρακτήρισε το hacking μία απόδειξη ότι η Ρωσία ευνοεί τον
αντίπαλό της, Ντόναλντ Τραμπ. Σε μια εμφάνισή του σε ένα επενδυτικό φόρουμ στη
Μόσχα την Τετάρτη, ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν αρνήθηκε την
κατηγορία. "Υπήρξε μια ολόκληρη υστερία σχετικά με το ότι αυτό παρουσιάζει
ενδιαφέρον για τη Ρωσία, αλλά δεν υπάρχει τίποτα που να αφορά τα συμφέροντα της
Ρωσίας", δήλωσε ο Πούτιν. "Η όλη υστερία έχει ως στόχο να κάνουν τους
Αμερικανούς να ξεχάσουν ότι χειραγωγούν την κοινή γνώμη", πρόσθεσε.
"Κανείς δεν μιλάει γι 'αυτό, ο καθένας θέλει να ξέρει ποιος το έκανε. Αυτό
που έχει σημασία είναι τι κρύβεται σε αυτό, τι αφορούν οι πληροφορίες".
Εν τω μεταξύ, η Μόσχα ακύρωσε απότομα
μια συμφωνία για την πυρηνική ασφάλεια, επικαλούμενη την επιθετικότητα των ΗΠΑ,
και μετέφερε πυρηνικούς πυραύλους Iskandar στην άκρη της επικράτειας του ΝΑΤΟ
στην Ευρώπη. Οι αξιωματούχοι της έχουν θέσει ανοιχτά την πιθανή χρήση πυρηνικών
όπλων. Και αυτά είναι μόνο όσα φαίνονται περισσότερο. Η τριβή μεταξύ Μόσχας και
Ουάσιγκτον -που σύμφωνα με πολλές αξιολογήσεις βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο
μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου - οδήγησε τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, τον
τελευταίο ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης, να κάνει μια έκκληση τη Δευτέρα για
διάλογο και αποκλιμάκωση. "Νομίζω ότι ο κόσμος έχει φτάσει σε επικίνδυνο
σημείο" προειδοποίησε ο Γκορμπατσόφ, σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο
Ειδήσεων. "Αυτό πρέπει να σταματήσει. Πρέπει να ανανεώσουμε το
διάλογο", δήλωσε ο Γκορμπατσόφ, σχολιάζοντας την απόφαση των ΗΠΑ να
ματαιώσουν τις συνομιλίες για τη Συρία.
"Πράγματι, δεν είναι ένας Ψυχρός
Πόλεμος", δήλωσε ο Ιγκόρ Ζεβέλεφ, πρώην διευθυντής του γραφείου του
Ιδρύματος MacArthur στη Ρωσία. "Είναι μια πολύ πιο επικίνδυνη και
απρόβλεπτη κατάσταση." Είναι απίθανο οι εντάσεις να αποκλιμακωθούν
σύντομα, με την πολύ πραγματική πιθανότητα μιας εκδικητικής δυναμικής, σε μια
εποχή που τα κανάλια επικοινωνίας μεταξύ των δύο πρωτευουσών έχουν μειωθεί. Ένας
δυτικός διπλωμάτης είπε ότι στο παρελθόν οι αντιπαραθέσεις ανάμεσα στη Δύση και
τη Ρωσία ακολουθούσαν ένα τυπικό μοτίβο μιας αργής κλιμάκωσης και της αμοιβαίας
κατανόησης και από τις δύο πλευρές, όταν ερχόταν η ώρα να σταματήσουν.
Με τις ενέργειες της Ρωσίας στη Συρία,
την απόφασή της να θέσει πυρηνικούς πυραύλους στο κατώφλι του ΝΑΤΟ και τις
κυβερνοεπιθέσεις της, είπε ο διπλωμάτης, "έχουμε την εντύπωση ότι η
κατάσταση κλιμακώνεται και πηγαίνουν σε ακραίες συνθήκες". "Αυτό
είναι ένα πολύ διαφορετικό σύστημα", δήλωσε ο διπλωμάτης. "Όταν
ακούτε αυτούς τους νέους Ρώσους, αυτή δεν είναι η στρατηγική ισορροπία που
γνωρίζαμε. Είναι ασυνήθιστο και επικίνδυνο".
Πρόσφατα περιστατικά περιλαμβάνουν την
παρενόχληση των διπλωματών των ΗΠΑ στη Μόσχα και τους ρωσικούς ισχυρισμούς ότι
οι αξιωματούχοι ξένων υπηρεσιών της παρενοχλήθηκαν στις ΗΠΑ αρκετές φορές κατά
το παρελθόν έτος, όταν ρωσικά πολεμικά αεροπλάνα και πολεμικά πλοία έχουν
ενοχλήσει τον στρατό των ΗΠΑ και το 2014 η Μόσχα παραβίασε μια βασική συνθήκη
ασφάλειας, δοκιμάζοντας έναν πύραυλο εδάφους κρουζ. Ο κατάλογος συνεχίζεται.
"Η ποιότητα των σχέσεων μεταξύ μας
είναι σίγουρα στο χαμηλότερο σημείο από τον Ψυχρό Πόλεμο", δήλωσε ο
πρεσβευτής της Ρωσίας στις ΗΠΑ Σεργκέι Κισλιάκ. "Ο κίνδυνος λανθασμένων
υπολογισμών έχει αυξηθεί, ειδικά με τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ που έχουν αναπτυχθεί
δίπλα στα σύνορά μας" πρόσθεσε στις παρατηρήσεις του στη Σχολή Προηγμένων
Διεθνών Σπουδών του Johns Hopkins. Ο πρέσβης είπε ότι "τα συνηθισμένα
κανάλια επικοινωνίας έχουν παγώσει" μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας.
"Βλέπουμε τις Ηνωμένες Πολιτείες να κάνουν εχθρικά βήματα προς τη Ρωσία,
συμπεριλαμβανομένων και των κυρώσεων, ενώ υπάρχουν εκκλήσεις για την απομόνωση
της Ρωσίας", είπε.
Ο Λαβρόφ είπε στο Channel One της
Ρωσίας ότι η Μόσχα είχε αποχωρήσει από τη συμφωνία της πυρηνικής ασφάλειας για
το πλουτώνιο στις 3 Οκτωβρίου, λόγω των "επιθετικών αντιρωσικών τάσεων στη
βάση της πολιτικής των ΗΠΑ για τη Ρωσία". Επεσήμανε τις κινήσεις του ΝΑΤΟ,
τις υποδομές και την τοποθέτηση πυραύλων ως παραδείγματα "επιθετικών
βημάτων που έχουν άμεση σχέση με τα εθνικά μας συμφέροντα και μπορεί να
επηρεάσουν την εθνική μας ασφάλεια". Από την πλευρά των ΗΠΑ, Τζον Κέρι
ζήτησε μια έρευνα για εγκλήματα πολέμου σε ενέργειες της Ρωσίας στη Συρία και
δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα προβούν σε αντίποινα σε αυτό που θεωρεί ως παρέμβαση στις
προεδρικές εκλογές του 2016. Ο Ρώσος εκπρόσωπος του Προέδρου, Ντμίτρι Πεσκόφ,
απέρριψε τις κατηγορίες ως "ανοησίες", την Παρασκευή, σύμφωνα με το
κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Ιντερφάξ.
Ακόμα κι έτσι, οι ΗΠΑ έστειλαν στη
Ρωσία ένα "πολύ σαφές" μήνυμα για "την απαράδεκτη παρέμβαση στη
δημοκρατία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής", δήλωσε ο Κέρι. Ο ίδιος
προειδοποίησε ότι "θα απαντήσουμε με τρόπους που θα επιλέξουμε, όταν το
επιλέξουμε". Υπό το πρίσμα των εντάσεων, ο Γκορμπατσόφ ζήτησε μια
"επιστροφή στις βασικές προτεραιότητες" μεταξύ της Ρωσίας και των
ΗΠΑ. "Αυτές είναι ο πυρηνικός αφοπλισμός, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας,
η πρόληψη της περιβαλλοντικής καταστροφής" σημείωσε.
Ωστόσο οποιαδήποτε αλλαγή σύντομα είναι
απίθανη. Ο Πούτιν έχει εδραιώσει τη θέση του στην Βουλή και φαίνεται να
επανεκλέγεται εντός των επόμενων 18 μηνών. Έχει ένα κακό παρελθόν με την
Κλίντον, την οποία κατηγορεί για υποκίνηση των διαδηλώσεων εναντίον του τον
Δεκέμβριο του 2011, ενώ ήταν υπουργός Εξωτερικών. Από την πλευρά της, η Κλίντον
αστειεύτηκε για το 2008, ότι ο τότε πρόεδρος Τζορτζ Μπους δεν θα μπορούσε να
έχει μια αίσθηση για την ψυχή του Πούτιν, όπως ο ίδιος είχε ισχυριστεί, επειδή
ο Ρώσος πρόεδρος είναι ένας πρώην πράκτορας της KGB και αυτό σημαίνει ότι
"εξ ορισμού δεν έχει ψυχή".
Ο Τραμπ έχει επαινέσει τον Πούτιν
επανειλημμένα, υποβαθμίζοντας τις ρωσικές ενέργειες στη Συρία και τις
κυβερνοεπιθέσεις, ζητώντας μάλιστα σε κάποιο σημείο από τη Ρωσία να βοηθήσει
στην ανίχνευση των λογαριασμών ηλεκτρονικού ταχυδρομείου της αντιπάλου του.
"Νομίζω ότι θα ήταν σπουδαίο να τα πάμε καλύτερα με τη Ρωσία" δήλωσε
ο Τραμπ κατά το τελευταίο ντιμπέιτ.
Ανεξάρτητα από το ποιος θα κατοικήσει
στον Λευκό Οίκο, ο Πούτιν δεν είναι πιθανό να αλλάξει την πορεία του. Η
ευθυγράμμιση της Ρωσίας με τη Συρία, ο "πόλεμος" στις ΗΠΑ στο
Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και η πίεση στο ΝΑΤΟ με τις υπερπτήσεις
βομβαρδιστικών κατά μήκος των ακτών του δυτικού Ατλαντικού, τον Σεπτέμβριο,
ανάμεσα σε άλλες κινήσεις, εξυπηρετούν τον Ρώσο ηγέτη στο εσωτερικό.
"Υπάρχει σαφώς ανησυχία σε κάποιο επίπεδο" από την πλευρά του Πούτιν
για τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές "και αυτό αυξάνει τη δημοτικότητά
του" σχολιάζει η Angela Stent, διευθύντρια του Κέντρου Ευρασιατικών,
Ρωσικών και Ανατολικής Ευρώπης Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Georgetown.
Αποσπά επίσης τους Ρώσους από την
οικονομία, η οποία κατά το Eurasia Group όπως και άλλου αναλυτές, αξιολογεί ότι
έχει μακροπρόθεσμες αρνητικές προοπτικές. "Βοηθά να υπάρχει ένας εχθρός,
όταν οι άνθρωποι αισθάνονται την οικονομική πίεση", σχολιάζει η Stent.
"Αν ο λαός νομίζει ότι θα πάνε σε πόλεμο με τις ΗΠΑ, ξεχνά το κόστος των
τροφίμων".
Οι κυβερνοεπιθέσεις μπορεί επίσης να
αντιπροσωπεύουν ένα είδος εκδίκησης. Ο Πούτιν "πραγματικά πιστεύει ότι οι
ΗΠΑ είναι υπεύθυνες" για τις διαδηλώσεις τον Δεκέμβριο του 2011 εναντίον
του, υποστηρίζει η Stent. Αυτό που σκέφτεται είναι: "Νομίζετε ότι μπορείτε
να παρεμβαίνετε στις εκλογές μας; Λοιπόν, μπορούμε να κάνουμε το ίδιο".
Υπάρχουν και παγκόσμια στοιχεία στην
στρατηγική του Ρώσου ηγέτη που σηματοδοτούν επίσης τις συνεχιζόμενες εντάσεις.
Ο Πούτιν "καθοδηγείται από μεγάλες ιδέες για το ρόλο της Ρωσίας στον
κόσμο", δήλωσε ο Ζεβέλεφ, συνεργάτης στο Wilson Center. Ο Πούτιν θέλει να
περιορίσει τον παγκόσμιο κεντρικό ρόλο της Αμερικής και να δείξει ότι η Ρωσία
επίσης χρησιμοποιεί στρατιωτική δύναμη για να επιτύχει τους στόχους της
εξωτερικής πολιτικής.
"Το μήνυμα είναι σαφές: αν δεν
πάρουμε αυτό που θέλουμε σε ένα μέτωπο, θα κλιμακωθεί η ένταση σε άλλα
μέτωπα" σχολιάζει ο Rojansky του Κέντρου Wilson. Η Μόσχα θα μπορούσε να το
κάνει αυτό με την αναζωπύρωση των παγωμένων συγκρούσεων στην Ευρώπη,
υποστηρίζει, συμμετέχοντας σε άλλες περιφερειακές παρεμβάσεις ή ακόμη και με
την ευθυγράμμιση με την Κίνα, στηρίζοντας τις φιλοδοξίες του Πεκίνου για την
κυριαρχία στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Και επισημαίνει ότι οι Ρώσοι
"έχουν εκφράσει με αρκετούς τρόπους ότι είναι πρόθυμοι" να
χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα. "Αυτή είναι η πιο επικίνδυνη στιγμή, δεν
ξέρω κι εγώ από πότε" λέει η Stent του Πανεπιστημίου της Georgetown.
"Η Ρωσία κατανοεί ότι έχει μερικούς μήνες μέχρι τον Ιανουάριο, όπου δεν θα
συμβούν πολλά -και γιατί να μην επωφεληθεί από αυτό";
