Σε πέντε χρόνια η Ελλάδα θα
γιορτάσει τα 200 χρόνια από την έναρξη του αγώνα της ανεξαρτησίας. Τα 195
χρόνια που πέρασαν από τις ημέρες του Μαρτίου του 1821 δεν ήταν εύκολα. Ο
πόλεμος κράτησε χρόνια, και αρκετές φορές η φλόγα της ελευθερίας φάνηκε να κινδυνεύει,
λόγω εξωτερικών εχθρών και εμφυλίων συγκρούσεων.
Τελικά, το κράτος γεννήθηκε
χάρη στους αγώνες και στις θυσίες των Ελλήνων, στα λάθη των Οθωμανών και στη
βοήθεια των ξένων. Από την αρχή, η Ελλάδα λύγιζε υπό από το βάρος των χρεών,
της εξάρτησης, της εσωτερικής διχόνοιας.
Σήμερα, οι Ελληνες αντιμετωπίζουν
άλλη μια χρεοκοπία, πάλι στηρίζονται σε ξένη βοήθεια, πάλι βρίσκονται στον
κυκεώνα μεγάλων διεθνών εξελίξεων.
Και όμως, 42 χρόνια μετά το τέλος της
τελευταίας δικτατορίας, βρισκόμαστε σε καλύτερη θέση απ’ ό,τι ήμασταν τα
περισσότερα χρόνια του νεοελληνικού κράτους. Στο δύσκολο διεθνές περιβάλλον
είναι κρίσιμο να εκτιμήσουμε τις ικανότητές μας, τον διεθνή συσχετισμό δυνάμεων
και τις αδυναμίες μας, να σχεδιάσουμε την πορεία μας και να την τηρήσουμε.
Πρέπει
να περιορίσουμε την τάση μας στην αυτοχειρία, να καταλάβουμε ότι η επιβίωση
απαιτεί μόχθο, θέληση και τέχνη. Τα τελευταία χρόνια μοιάζουν με ένα
ριψοκίνδυνο πείραμα που εξετάζει πόσα λάθη μπορεί να κάνει ένας λαός και να
επιζήσει, πόσες κακές συνήθειες μπορούν να συσσωρευτούν και να υπονομεύσουν
ό,τι δυναμικό και παραγωγικό υπάρχει σε έναν λαό.
Είναι ευτύχημα ότι
βρισκόμαστε ακόμη εντός του πλαισίου που εγγυήθηκε τα καλά χρόνια του
παρελθόντος. Το ΝΑΤΟ μπορεί να αναζητεί ρόλο σε έναν κόσμο που δεν είναι
διχασμένος στα δύο, όπως στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, αλλά παραμένει ζωντανός
οργανισμός και η Ελλάδα μέλος του. Η Ευρωπαϊκή Ενωση κλονίζεται από τον ελλιπή
συντονισμό μεταξύ πραγματικότητας και πολιτικών αποφάσεων – αδυναμία που ζούμε
στο πετσί μας στην Ελλάδα όσον αφορά το χρέος μας και το κύμα προσφύγων και
μεταναστών.
Αλλά είναι ο φυσικός μας χώρος και μόνη ελπίδα για το μέλλον.
Για χρόνια οι εταίροι μας στην
Ευρώπη έκαναν τα στραβά μάτια στον υπερδανεισμό του ελληνικού κράτους και μετά,
όταν ο κόμπος έφθασε στο χτένι, πρώτα καθυστερούσαν να θεσπίσουν μηχανισμούς
επίλυσης της κρίσης και μετά επέμεναν σε ένα πρόγραμμα που δεν ωφελούσε κανέναν
(είτε λόγω αποτυχημένης συνταγής, είτε λόγω ελλιπούς εφαρμογής, είτε και για
τους δύο λόγους).
Παρόμοιες είναι οι αδυναμίες της Ε.Ε. στην προσφυγική κρίση:
αφού προσπάθησε να αγνοήσει το πρόβλημα, έλαβε βιαστικές αποφάσεις που δεν
μπορούσαν να εφαρμοστούν και, στο τέλος, έφθασε η ίδια να υπονομεύει τα
επιτεύγματά της – την ενότητα της ζώνης Σένγκεν, την ενότητα της Ευρωζώνης.
Τους τελευταίους μήνες, επιθέσεις από τρομοκράτες του αυτοαποκαλούμενου
Ισλαμικού Κράτους κλονίζουν χώρες της Ε.Ε. και την εμπιστοσύνη μεταξύ τους.
Σε
όλα αυτά τα προβλήματα η μόνη λύση είναι περισσότερη ένωση, περισσότερη
συνεργασία, πιο δίκαιη κατανομή βαρών και προνομίων. Η ενοποιημένη Ευρώπη είναι
και η μόνη διέξοδος για τα ζωτικά προβλήματα της Ελλάδας: μόνο ως μέλος μιας
οικονομικής και πολιτικής ένωσης θα μπορεί η χώρα μας να επιζήσει. Μόνο ένα
κοινό σύστημα δανεισμού, η τραπεζική ένωση, ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα κοινωνικής
ασφάλισης θα μας επιτρέψουν να ξεφύγουμε από τα σημερινά οικονομικά και
δημογραφικά αδιέξοδα.
Εάν η Ε.Ε. δεν προχωρήσει σε αυτή
την κατεύθυνση, είναι εξαιρετικά δύσκολο να φανταστεί κανείς πού θα βρίσκεται η
Ελλάδα σε λίγα χρόνια. Γι’ αυτό απαιτείται μια στοιχειώδης συμφωνία μεταξύ των
υπεύθυνων πολιτικών δυνάμεων για την ανάγκη συνεργασίας με τους Ευρωπαίους
εταίρους και συμμετοχή σε κάθε προσπάθεια περαιτέρω ένωσης.
Αυτή η μάχη θα
είναι καθοριστική για το μέλλον μας, και δεν νοείται να συνεχίσουμε να
συμπεριφερόμαστε σαν να είναι χρέος άλλων να πράττουν για το δικό μας όφελος. Η
συνεργασία δεν είναι παράδοση, δεν είναι ταπείνωση, είναι συμμετοχή στο πλέγμα
συμφερόντων και συμβιβασμών που αποτελεί πολιτισμένη συνύπαρξη.
Μια ματιά στην
άμεση και ευρύτερη γειτονιά μας αρκεί να μας υπενθυμίσει τα δεινά του διχασμού
και της έλλειψης θεσμών για την ειρηνική συνύπαρξη λαών και κοινωνικών και
θρησκευτικών ομάδων.
Οι διχασμοί του παρελθόντος
λείπουν, αλλά συχνά συμπεριφερόμαστε σαν να βρισκόμαστε σε διαρκή εμφύλιο
πόλεμο. Ενώ εξαρτώμεθα από τις σχέσεις μας με άλλους, είμαστε πιο ανεξάρτητοι
από ποτέ. Ο λαός είναι φιλομαθής και φιλότιμος. Ζητάμε δικαιοσύνη και οργάνωση
για να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε.
Είμαστε μέρος ενός παγκόσμιου ελληνισμού,
με λαμπρές προσωπικότητες, επιστήμονες και επιχειρηματίες.
Εχουμε ένα παρελθόν για το οποίο
δικαίως είμαστε υπερήφανοι και ένα παρελθόν και παρόν τα οποία μας δείχνουν
τους κινδύνους που μπορούν να μας καταστρέψουν αλλά και τις προοπτικές μας για
επιτυχία. Το 2021 θα είναι φανερό ποιον δρόμο πήραμε.
